ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ II – Eruzem Ders Notları

Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkışı

Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında Mustafa Kemal Paşa’nın görevi neydi?
Yıldırım orduları grup komutanlığına bağlı 7. ordu komutanı. (Suriye Filistin cephesi)

Mustafa Kemal Paşa 1. Dünya Savaşı sona erdiği sırada Suriye cephesinde görev yapıyordu.

Mustafa Kemal Paşa İstanbul’da Ali Fethi Okyar ile birlikte Minber isimli gazeteyi çıkarttılar.

Mustafa Kemal Paşa Samsuna giderken 9. Ordu müfettişi olarak görev aldı. (Görevi asayişin sağlanması, silahların toplanması…) (19 Mayıs 1919)

Mustafa Kemal Paşa Havza’dan sonra 3. ordu

Kronoloji sorusu:
* Havza genelgesi > Amasya Genelgesi > Erzurum kongresi > Sivas kongresi (Milli mücadelede Mustafa Kemal’in izlediği yol haritasıdır aynı zamanda.)

Havza genelgesi denilince aklımıza Mitingler gelmelidir. Halk mitinglere davet edilmiştir. (Ek olarak telgraflar ve Hristiyan vatandaşlarına kötü davranılmayacak.)

İzmir’in işgalinin ilk protesto edildiği yer Havza mitingidir.

Kurtuluş savaşının oluştuğu genelgenin ismi Amasya genelgesidir.

Kurtuluş Savaşının Gerekçeleri

1. Vatanın bütünlüğü bağımsızlığı tehlikededir
2. İstanbul hükümeti üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirememiştir
3. Milletin istiklalini kurtarmak

Amasya genelgesinin sonucunda Mustafa KEMAL Paşa görevinden ayrılmıştır.

2. KONGRELER

Erzurum Kongresinin sonuçları

• İlk kez milli sınırlardan bahsedilmiştir.
• Manda ve Himaye ilk kez Erzurum Kongresinde reddedilmiştir. (Kesin olarak ise Sivas Kongresinde reddedilmiştir.)
• Milli kararlar alınmıştır.
• Geçici bir hükümet kurma düşüncesi gündeme gelmiştir.

Kongre açılışını Rauf Efendi yapmıştır.

Erzurum Kongresinde, Doğu Anadolu bölgesi için geçici bir temsil heyeti kurulmuştur.

Erzurum Kongresinin sonuçları

• İlk kez milli sınırlardan bahsedilmiştir.
• Manda ve Himaye ilk kez resmi olarak reddedilmiş ve bağımsızlığın egemenliğin ilan edileceği belirtilmiştir.
• İlk defa geçici bir hükümet kurma kararı alınmıştır.
• İlk kez milli sınırlardan Erzurum Kongresinde bahsedilmiştir.
• Doğu Anadolu cemiyetleri tek çatı altında toplanmıştır.

Erzurum Kongresinde Doğu Anadolu’daki cemiyetler tek çatı altında toplanmıştır.

Sivas Kongresi

Kongre öncesi meydana gelen gelişmeler;

• Kongreyi engelleme girişimleri
• Maddi sorunlar
• Görüş ayrılıkları
• Mandacılık tartışmaları
• Güvenlik sorunu

• Sivas’ta çıkarılan ilk resmi gazete İrade-i Milliye‘dir.
• Manda ve Himaye kesin olarak Sivas’ta reddedildi.
• Mustafa Kemal Paşa milli lider olarak kabul edilmiştir.

Sivas kongresi sonrası İstanbul hükümeti ile olan tüm bağlantılar kesilmiştir. Bunun üzerine Damat Ferit Paşa hükümeti istifa etti yerine Ali Rıza Paşa hükümeti kurulmuştur. (Temsil heyetinin ilk siyasi zaferidir.)

Diğer Kongreler

• Üç Liva Kongreleri (Kars, Ardahan, Batum – Ermeni ve Gürcü tehdidine karşı toplanan kongrelerdir.)
• Trabzon Kongreleri (Rum tehdidine karşı kongrelerdir.)
• Batı Anadolu Kongreleri
  • Balıkesir Kongresi
  • Nazilli Kongresi
  • Alaşehir Kongresi

? Aşağıdakilerden hangisi Batı Anadolu Kongrelerinden biri değildir?

3. hafta

Amasya Görüşmeleri

Temsil heyetini Mustafa KEMAL, Rauf ORBAY ve Bekir SAMİ’den oluşan grup temsil etmiştir.

İstanbul hükümetini Salih PAŞA temsil etmiştir.

Amasya Görüşmesinin Sonuçları

• Milli mücadele İstanbul hükümeti tarafından resmen tanınmıştır.
• Mebusan meclisinin açılması kararına varılmıştır.

(Mebusan meclisinin açılmasına nerede karar verilmiştir? =Amasya)

Mustafa Kemal Paşa Mebusan Meclisine Erzurum’dan mebus seçilmiştir.

Mebusan Meclisinin ortak amacı Misak-ı Milli kararının kabul edilmesidir.

Mustafa Kemal’in İstanbul’a gidecek olan heyetten istekleri;

• Müdafaa-yı Hukuk Cemiyetinin kurulması
• Mebusan meclisinin başkanlığına kendisinin seçilmesi
• Misak-ı Milli kararlarının kabul ettirilmesi (kabul edilen tek başlık.)

Mustafa Kemal’in Ankara’da çıkardığı gazetenin adı Hâkimiyet-i Milliye‘dir.

4. hafta (5Mart)

Aşağıdakilerden hangisi Misak-ı Milli de görüşülen konulardan biri değildir?

• Sınırlar
• Boğazlar
• Azınlık hakları
• Kapitülasyonlar
• Nufüs mübadelesi

Büyük Millet Meclisi ile kez Şerif Bey‘in konuşmasıyla açılmıştır.

• İhtilal meclisidir.
• Demokratik bir meclistir.
• Kurucu bir meclistir.
• Milli bir meclistir.
• Laik olmayan bir meclistir.

5. hafta (12Mart)

6. hafta (19Mart)

CEPHELER

• Düzenli ordu değildi
• Halkın her kesimi vardı
• Birliklerin tüm ihtiyacı halk tarafından karşılanıyordu
• Yunanlıların batı anadoludaki işgallerine karşı kurulmuştur
• Bölgesel olarak kuruldu
• Amaç ülkeyi işgalden kurtarmaktır

Düzenli Ordunun kurulması ilk kez Batı Cephesinde İsmet İnönü tarafından kuruluyor.

KURTULUŞ SAVAŞI CEPHELERİ

Batı Cephesi denince aklımıza İsmet İnönü gelmeli. Düzenli ordu.

Doğu Cephesinde Kazım Karabekir ermenilere karşı savaşmıştır.

Güney Cephesinde ise Fransızlara ve Ermenilere karşı Kuvâ-yi Milliye mücadele etmiştir. Ankara antlaşmasıyla kapanmıştır.

İlk kapanan cephe Doğu Cephesidir. Gümrü ile kapanmıştır.

TBMM’nin imzaladığı ilk antlaşma Gümrü Antlaşmasıdır.

7. hafta (26Mart)

1. İNÖNÜ SAVAŞI

Düzenli ordunun kazandığı ilk zaferdir 1. inönü savaşı.

1. İnönü Savaşının Sonuçları:

1. İsmet Paşa generalliğe yükseldi.
2. Zafer havası TMMM bayram havası yarattı.
3. TMMM’nin kurduğu düzenli ordunun ilk askeri başarısıdır.
4. TMMM içeride ve dışarıda otoritesini arttırmıştır.
5. Milli mücadeleye inanmayıp mesafeli duranlar bu zaferin ardından görüşlerini değiştirmiştir.
6. Askerden kaçanlar askere kayıt yaptırmaya başlamıştır. Asker sayısı artmıştır.
7. Düzenliği ordunun kazandığı ilk zaferle birlikte mecliste yaşanan tartışmalar sanaermiştir.

• Moskova antlaşması imzalanmıştır. (16 Mart 1921) (Moskova antlaşması Rusya ile yapıldı.)
• İstiklal Marşı kabul edilmiştir. (12 Mart 1921)
• Londra Konferanslı toplanmıştır. (23 Şubat – 12 Mart 1921)
• Afganistan Dostluk Antlaşması imzalandı. (1 Mat 1921)
• Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul edildi. (20 Ocak 1921)

Batı Cephesinde Yapılan Savaşların “Kronolojik Sıralaması”

BATI CEPHESİ SAVAŞLARI

1- 1. İnönü Savaşı
2- 2. İnönü Savaşı
3- Eskişehir – Kütahya Savaşı
4- Sakarya Savaşı
5- Büyük Taarruz

1. İnönü Savaşının Sonuçları:

1. İsmet Paşa generalliğe yükseldi.
2. Zafer havası TMMM bayram havası yarattı.
3. TMMM’nin kurduğu düzenli ordunun ilk askeri başarısıdır.
4. TMMM içeride ve dışarıda otoritesini arttırmıştır.
5. Milli mücadeleye inanmayıp mesafeli duranlar bu zaferin ardından görüşlerini değiştirmiştir.
6. Askerden kaçanlar askere kayıt yaptırmaya başlamıştır. Asker sayısı artmıştır.
7. Düzenliği ordunun kazandığı ilk zaferle birlikte mecliste yaşanan tartışmalar sanaermiştir.

• Moskova antlaşması imzalanmıştır. (16 Mart 1921) (Moskova antlaşması Rusya ile yapıldı.)
• İstiklal Marşı kabul edilmiştir. (12 Mart 1921)
• Londra Konferanslı toplanmıştır. (23 Şubat – 12 Mart 1921)
• Afganistan Dostluk Antlaşması imzalandı. (1 Mat 1921)
• Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul edildi. (20 Ocak 1921)

1. İnönü savaşının yapıldığı yer metris önü…

Afganistan Antlaşması (1 Mart 1921)

• İlk defa doğulu bir islam devleti TMMM’yi ve Misak-i Milliyi tanıdı.

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (20 Ocak 1921)

• Egemenliği millete veren ilk anayasadır. Türkiye’nin ilk anayasasıdır.
• Kısa ve öz hükümlerden oluşur.
• 23 Maddesi vardır.
• Egemenlik millettedir.
• Yasama, yürütme ve yargı güçleri meclise aittir.
• İlk zamanlar anayasa laik değildir. Yasaların çıkartılması, kararların alınması devlettedir.

Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)

• TBMM ile Sovyet Rusya arasında imzalanmıştır.

Rusya ile yakınlaşılmasına zemin oluşturan sebepler ise;

• Ali Fuat Cebesoy’un Büyükelçi olarak atanması.
• Gümrü Antlaşması ile Ermeni sorununun çözümlenmesi.
• Rusya’nın güneyden gelebilecek tehlikeleri önlemek istemesi.
• Batı Cephesinden Yunanlıların yenilgiye uğratılmaları.
• Her iki tarafından ortak düşman karşısında birleşme ihtiyacı duymaları yakınlaşmaya neden olmuştur.

Moskova Antlaşmasının önemi nedir?

• Rusya Misak-ı Milliyi ve Türk Devletini tanıyan ilk Avrupa ülkesi olmuştur.
• Kars, Ardahan Türkiye’de kaldı. Batum ise Gürcistan’a verildi.
  Batum’un elimizden çıkmasıyla Misak-ı Milli den ilk taviz verilmiş oldu.

2. İnönü Savaşının sebepleri (23 Mart – 01 Nisan 1921)

• Londra’dan bir sonuç alınamaması.
• Serv Anlaşması’nı TBMM’ye kabul ettirmek.
• Eskişehir ve Ankara’yı ele geçirmek.
• 1. İnönü Savaşının intikamını almak.

Batı cephesinde tek kaybettiğimiz savaş Kütahya – Eskişehirsavaşıdır. (10-25 Temmuz 1921)

Sakarya Savaşı

Sakarya Savaşı, Sakarya Nehri boyunca olan alanda yapılmıştır.

Sakarya Meydan Muharebesi, Kurtuluş Savaşının dönüm noktasıkabul edilen savaştır.

Sakarya savaşının komutanı Fevzi Paşa’dır.

Sakarya Savaşına Subaylar Savaşı’da denilir. (En fazla Subay şehit Sakarya Savaşında verilmiştir.)

Sakarya savaşı Yunanlılar tarafından başlatılmıştır. 23 Ağustos 1921

* Mustafa Kemal Atatürk Sakarya Savaşında şu emri vermiştir: “Hattı müdafaa yoktur sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla sulanmadıkça terk edilemez.“

Sakarya Savaşının Sonuçları (İç politika açısından)

• Son savunma savaşıdır.
• Türk Ordusunun geri çekilişi sona ermiştir.
• Mustafa Kemal Paşa’ya 19 Eylül’de Gazilik ve Mareşallik unvanı verilmiştir.

Tarihte iki kişi Mareşallik unvanı almıştır. Biri Mustafa Kemal Paşa, diğeri ise Fevzi Çakmak Paşa’dır.

(Sakarya Savaşının Dış politika açısından Sonuçları)

• Sakarya zaferi sonucu İngiliz Politikasında belirgin bir değişiklik olmuştur. (İngiltere ile Esir Mübadelesi Antlaşması imzalandı. – 23 Ekim 1921)
• Ukrayna ile Dostluk ve Barış Antlaşması imzalandı. (2 Aralık 1922)
• Kars Antlaşması imzalanarak Doğu sınırımız kesinleşti.
• Savaş halinde olduğumuz devletler anlaşma yollarını aramıştır.
  İtalyanlar tamamen topraklarımızı terk etmiştir.
  Fransa ise 20 Ekim 1921’de Ankara Antlaşmasını imzalayarak savaşa son vermiştir.

Sakarya savaşı olmasaydı bu gün biz buralarda olmazdık…

* BÜYÜK TAARRUZ

Büyük Taarruz’un aynı zamanda diğer isimleri Başkomutanlık, Rum Sındığı Savaşı

Büyük Taarruz öncesi yapılan hazırlıklar

• Diplomatik girişimlerde bulunulmuştur.
• Askere Taarruz talimi yaptırıldı (45 dk)
• Hareket merkezi Akşehir’e taşındı.
• Taarruz hazırlıkları gizli tutuldu.
• Başkumandanlık yasası süresiz uzatıldı.
• Tekalif-i Milliye emirleri ile halktan yardım sağlandı.

Büyük Taarruz’dan da galip çıktık…

Büyük Taarruz’un Sonuçları

• Milli Mücadelenin askeri safhası sona erdi. Diplomatik dönem başladı.
• Anadolu’yu kurtaran Türk Ordusu vakit kaybetmeden hemen Boğazlar ve Trakya üzerine yürüdü.
• Türklüğün yok edilmesi için başlatılan çabalar ebediyen sonuçsuz kaldı.

MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI

İsmet İnönü temsil etmiştir.

Batı Cephesi Savaşları Tablosu

1. Sakarya Meydan Muharebesi (M.Kemal Paşa’ya Gazilik ve Mareşallik unvanı almıştır.)
2. Büyük Taarruz
3. Mudanya (Büyük taarruz sonrasında imzalanmıştır.)
4. Londra konferansı (Londra’dan sonra meydana geldi.)
5. Lozan konferansı (en son meydana gelen gelişmedir.)
6. 1. İnönü savaşı (düzenli ordunun kazandığı ilk askeri başarıdır.)

• Lozan Konferansı en son meydana gelen gelişmedir.
• Düzenli ordunun kazandığı ilk askeri başarı 1. İnönü savaşıdır.
• Londra konferansı hangi olaydan sonra meydana geldi? Cvp: Londra’dan sonra.
• Mustafa Kemal Paşa’ya Sakarya Savaşından sonra Gazilik ve Mareşallik unvanı verilmiştir.
• Mudanya Ateşkes Antlaşması Büyük Taarruz sonrasında imzalandı.

 Yeni Konu: 

LOZAN ANLAŞMASI (24 Temmuz 1923)

Mudanya Ateşkes Antlaşması sırasında alınan bir kararla, barış görüşmeleri için Lozan‘da Konferans toplanması kararlaştırılmıştı.

Lozan Antlaşması 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lozan şehrinde yapıldı.

Lozan konferansına İsmet Paşa, Hasan Saka ve Dr. Rıza Nur seçilmiştir.

Lozan’da Musul dışında tüm sınırlar belirlenmiştir.

Lozan’ın Getidikleri

• Lozan Barışı ile yeni Türk Devletinin varlığı bağımsızlığı tüm dünya tarafından kabul edildi.
• Birinci Dünya Savaşı resmen sona ermiştir.
• Sevr Antlaşması tarihe gömülmüştür.
•  Misak-ı Milli gerçekleşmiş ve tam bağımsızlık elde edilmiştir.
• Osmanlı devleti tarih sahnesinde bırakılarak çağdaş bir Türkiye’nin doğumu gerçekleşmiştir.
• Ermeni konusu bir daha gündeme gelmemek üzere kapanmıştır.

Lozan’da başarısız olduğumuz konular;

• Musul Türkiye sınırları dışında kalmıştır.
• Batı Trakya, Hatay ve Batum’un alınamaması Lozan da istenilen sonucun elde edilemediği temel konulardan biridir.
• Boğazların tümüyle egemenlik altına alınamaması.

Çok Partili Hayat

Çok Partili Hayata Geçiş

1. Cumhuriyet Halk Fırkası (İlk siyasi parti)
2. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (İlk muhalefet partisi)
3. Serbest Cumhuriyet Fırkası

Kronolojik sıralama

• Cumhuriyet Halk Fırkası
  
• Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (Kurucusu Kazım KARABEKİR)
  * Şeyh Said isyanı ile kapatıldı. (Terakkiperver’in kapatılmasına sebep olan olay.)
  * İzmir Suikastı
• Serbest Cumhuriyet Fırkası
  * Menemen olayı (SCF’dan hemen sonra ortaya gelen olaydır.)

Partilerin genel bilgileri

• Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF)
  * İlk siyasi partidir.
  * 9 Eylül 1923`te Atatürk tarafından kurulmuştur. (Genel başkan)
  * Partinin genel sekreteri Recep PEKER’dir.
  * 9 umde (madde) çerçevesinde gerçekleşiyor.
  * Cumhuriyet Devrimleri bu parti ile gerçekleşmiştir.
  * 1. Mecliste oluşturulan Müdafaa-i Hukuk grubunun partileşmiş durumudur.
  * Ekonomide DEVLETÇİLİK ilkesini savunuyor.
  * En uzun iktidarda kalan partidir. (1923 – 1950 yılına kadar)
• Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TCF)
  * İlk muhalefet partisidir.
  * 17 Kasım 1924’te kuruldu
  * Kurucusu Kazım KARABEKİR’dir.
  * Kucuları: Adnan Adıvar, Ali Fuat Cebesoy, Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Rafet Bele Beyler
  * LİBERALİZM’i savunuyor.
  * Şeyh Said isyanı ile kapatılmıştır.
• Serbest Cumhuriyet Fırkası
  * Kurucusu Ali Fethi OKYAR
  * Atatürk’ün isteği ile kuruluyor.
  * Döneminin ikinci muhalefet partisidir.
  * LİBERALİZM’i savunuyor.
  * Parti kendi kendine kurucusu tarafından kapatıldı.

Atatürk İlkleri ve İnkılapları

Atatürk İlkeleri

1. Cumhuriyetçilik (seçimle ilgili)
2. Milliyetçilik (bütünleyici, barışçı aynı zamanda kurtuluş savaşının hareket noktası.)
3. Halkçılık (Konun önünde eşitlik, din, dil, ırk gözetmemekle ilgili)
4. Devletçilik (ekonomi ile ilgili)
5. Laiklik (devletin dini olmaması, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması ile ilgili)
6. İnkılâpçılık (çağdaşlaşmak batılılaşmak ile ilgili)

Cumhuriyet alanında yapılan inkılaplar nelerdir?

Cumhuriyetçiliğin anahtar kelimeleri;

• Seçim
• Ulusal egemenlik
• Milli irade
• Seçme ve seçilme hakkı
• Oy kullanma

---

Milliyetçilik anahtar kelimeler;

• Milli birlik ve beraberlik
• Vatan sevgisi
• Irkcılığa karşı olma
• Millet sevgisi
• Tarih birliği
• Milli kültür
• Milli bağımsızlık

Milliyetçilik alanında yapılan inkılaplar

• TBMM’nin açılması
• İstiklal Marşının kabulü
• Tebvhid-i Tevdrisat kanunu.
• Türk medeni kanunu.
• İzmir iktisat kongresi.

Halkçılık anahtar kelimeler;

Halkçılık; devlet önünde, kanun önünde herkesin eşit olmasıdır.

• Eşitlik
• Sosyal devlet anlayışı
• Ayrıcalıkların kaldırılması
• Topluma hizmet
• Kamu Yararı
• Kamu
• Dayanışma

Devletçilik İlkesi anahtar kelimeler;

Devletçilik; devlet ekonomisi ile alakalıdır. Ülke kalkınması, sosyal ve kültürel alanda devlet eliyle yapılmasıdır.

• İktisat.
• Sermaye.
• Yatırım.
• Kalkınma.
• İşletme

Devletçilik içerisinde yapılan en önemli inkılaplardan biri: 1. ve 2. beş yıllık kalkınma planıdır.

Laiklik İlkesi anahtar kelimeler;

Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması. Yani devletin herkese eşit bir şekilde yaklaşabilmesi.

Hukuk kurallarının akla ve bilime dayandırılmasını içerir.

• Din ve Devlet işlerinin ayrılması
• Akılcılık ve bilimsellik
• Din ve vicdan özgürlüğü

İnkılapçılık İlkesi anahtar kelimeler;

Eskisini tamamen bırakmak ve yenisini kabul etmek. Köklü değişikliğe/yeniliğe inkılap denir.

• Çadaşlaşmak
• Batılılaşmak

CEVAP: A

CEVAP: C

CEVAP: D

Soruları daha kolay çözmek için ilkelerdeki ANAHTAR KELİMELERİ dikkate almak yardımcı olabilir.